Monday 21 April 2014

VEZANDLEBE DEFINITION

SISWATI

1.       Livezandlebe ngumntfwana lotfolwe ngunina (lowendzile) ngekuphinga.  Sibonelo: Ngiteke uLaSibeko; ngamlobola; futsi sinebantfwana lababili naye.

2.       Sekutsi ngalelinye lilanga ngingekho ngisemsebentini yena sowuvakashelwa nguSibiya uyammitsisa nekummitsia.


3.       Umntfwana uyavela ekani asiye wami, waSibiya.

4.       Loyo mntfwana livezandlebe ngesintfu.


5.       Ligama leliyinhlamba kakhulu leli futsi alibitwabitwa emntfwaneni ngoba tsine eMaSwati sikholelwa kwekutsi umkami nakangigangele ngalendlela ugangele mine.  Tibi tonkhe temkami ngiyatifihla.

6.       Nakuke kwavela umuntfu lotsi umntfwanami livezandlebe ngitawumhambela emadvuneni ngimhlawulise. (Eveni lase-South Africa umuntfu lonjalo uyakwati nekumyisa emakhotho lawesilungu utawuhlawula matima ngekutsatsa emahlazo emfati wami nemti wami awente libhola lakhe lemlomo).


7.       Livezandlebe liyafana-nje nalabanye bantfwana labangebami; futsi alikhuliswa ngendlela lenemehluko kulabanye bantfwabami. Tibonelo:

8.       Nangabe lakhaya bantfwabami ngiyabashaya nabagangile; ngete ngatsi nangive kutsi Vezandlebe ugangile yena ngesabe kumshaya ngoba “batotsi ngimshaya ngoba angasiye wami”.


9.       Sibonelo sesibili: nangabe bantfwabami bonkhe sebakhulile futsi ngibatsengela timotela; ngete bese angisamtsengeli Vezandlebe ngekutsi “asiye wami lona”.

10.   Umlamndvo weBantfu ugcwele nswi tibonelo temavezandlebe laba lusito kuboyise kwendlula bantfwabelisendze.

KISWAHILI

11.   Mimi babamtu Mswahili.  Na mama yake pia; lakini mtoto wetu Mwarabu.  Mtoto huyo anaitwaje kwaKiswahili?

ENGLISH

12.   The illegitimate child is a highly-prized entity among many Bantu societies.  We believe that if my wife has erred, well, she has erred!  That child cannot be made to carry the can.  Furthermore, we believe fatherhood lies in the act of bringing up the child rather than on planting the seed.

13.   This tradition or culture lies replete with examples of illegitimate children who turned far more responsible and loyal to their fathers than own children.


14.   The Zulu word for the illegitimate child (in contradistinction to a ‘love  child’)  is ‘ivezandlebe’.


15.   It is considered a deep insult to refer to another human being as ‘ivezandlebe’.  As such, the father of the child (of course not the biological father who will always be AWOL or ‘missing in action’ for the crime he committed impregnating someone else wife) is within his rights to take to court anyone who dares refer to any of his children as ‘ivezandlebe’.

Sibusisiwe Phiri (2) ngumntfwana lonami lapha nenina uLaTsabedze.  Kute umshini lokhona emhlabeni namuhla lokwati kungibonisa kutsi ngumntfwanami cobo; ngaleyondlela umuntfu lotawutsi lomntfwanami lengiwa ngivuka naye ‘livezandlebe’ ngitambopha tandla netinyawo loyo muntfu!

IN THE BEGINNING WAS THE WORD IN SISWATI AND KISWAHILI

1.       Sesidze sikhatsi, Ngwane, Ngifisile kubhala umlandvo wesive sakaPhiri Matanje waMphungo ngaNdunyungu.

2.       Lobekuhlala kungizintila ngalomlandvo tibusiso lesengike ngatitfola tekuwati imbijane name kepha kwendlula labanengi labaphilako namuhla, nencumbi futsi kulabangasekho.

3.       Ngiyaye ngitsatse ngekutsi mine: nawuphiwe kakhulu entfweni labanye labete yona kusuke kusizattfu semdali lapho afuna khona usite labanye ngako loko lophiwe kona wena bancishwa bona.

4.       Ngitawucela-ke, Ngwane, kwekutsi nawuchubeka ufundza ngalomlanvo (kakhulu-kakhulu ngumndzeni wakitsi …bantfwaba-Bright Manyanya—lengiwubukile ngalombhalo) utinike sikhashane nawukhona sekulungisa Siswati sami.  Phela, ngetizatfu te-Apartheid azange ngiphumelela mine kufundza Siswati esikolweni.  Naso lesi lengisibhalako sekutidobhadobhela-nje emmangweni wakhile nekufundzafundza lapha nalaphaya. NGINGUMUNTFU  LONGATSANDZI COBO KUPHULA NOMA NGULIPHI LULWIMI LWEMUNTFU.

5.       Lofisa kungibhalela ngiyatfolakala lapha: manyanyaphiri@gmail.com.

6.       (kantsi futsi nakhona lapha ngentasi …COMMENTS…umuntfu uyakwati kukubeka lafisa kukubeka ngalombhalo).
7.       Ngiyanemukela nonkhe.

8.       Mengi tumeyapoteza kutokana na uzembe wetu wa kifamilia juu ya kuchunga kwa makini historia za familia zetu.  Utajiri pia tumepoteza.

9.       Sasa kama yapo maisha baada ya kifo, mimi sitaki deni la kwamba chochote kile niliekijuwa nimekwenda nacho kaburini.


10.   Hiyo ndiyo sababu nimeanzisha blogu hii.

11.   Naomba munisaidie sana kusahihisha Kiswahili change popote pale nilipoharibu lugha hii takatifu yake Mswahili kotekote Barani


12.   Barua zote tafadhali kwa: manyanyaphiri@gmail.com

13.   Pia mnakaribishwa kuweka maoni yenu hapa hapa kwa njia ya komenti
***************************************************

14.   It has been a very long time I desired to leave the Phiri family history for posterity.

15.   I think the time is ripe as of this 21st April 2014


16.   I will appreciate commentary on this new, tri-lingual blog (Siswati, Kiswahili and English).  Above all I will always find invaluable any proffered along the betterment of whatever I have in print in the two languages I never had the opportunity of speaking as a mother tongue, let alone a chance to study them (Siswati and Kiswahili Languages) at school.

17.   Indeed, the closest I have come to to those two languages was my comparatively very thorough acquaintance with the Zulu Language of South Africa: IsiZulu is a sister language to Kiswahili and, quite particularly, if some 90% similarity in my view, to the Siswati more properly spoken in the Kingdom of Swaziland (rather than in my motherland the South Africa where the language tends in my view to meander between the Tsonga and the Zulu cohabiting its local ‘geospeak’).


18.   However, when every t has been crossed and i dotted by all linguistic fundis for my my blog, I wish to see posterity living as a Phiri relative knowing fully and clearly how things became what it is today (Year 2015, Year 2115, Year Year 2215…to eternity).

19.   “Why?” you ask.


20.   I say: “For, if in the beginning there was the word, surely in the end will be the word!”

Lofake lokumhlophe nguMake waseTanzania: Eda Sanga longulomunye walabo labagnifundzisa kubhala ngemnyaka wa 1992 ngise-Dar es-Salaam eveni lakibo.